Avustralyalı bilim insanlarının 2023’te yayınlanan ‘Bir Saman Alevi Olmaktan Öte: Havai Fişeklerin Çevreye Uzun ve Kısa Dönemli Etkileri’ araştırmasında havai fişeklerin çevreye ve doğal hayata verdiği kısa ve uzun vadeli zararlar vurgulandı.
Ortalama 100 ila 200 metre yükselen ve 100-150 metre çapında alanı etkileyen havai fişekler nedeniyle ses kirliliği 85 desibeli bulabiliyor.
Bu yükseklik kulak zarına zarar verebilirken bu tür gösteriler kısa ve yoğun ışık, gürültü ve partikül kirliliğine de yol açıyor.
Araştırmaya göre havai fişeklerden kaynaklanan gürültü kirliliği hayvanların adapte olduğu seviyenin çok üzerinde. Özellikle evcil hayvanlar ve çiftlik hayvanlarının bu durumdan olumsuz etkilendiği, hayvan sahiplerinin bu durumu sık sık dile getirdiği belirtiliyor.
Kızıl kanatlı karatavuklar birbirine çarparak öldü
İsviçre’deki Zürih Gölü’nde yeni yıl kutlamaları sırasında bölgedeki kuğu, kaz ve ördek sayısının yüzde 26 ila 35 azaldığı, durumun eski haline dönmesinin üç ila 10 günü bulduğu tespit edildi.
ABD’nin Arkansas eyaletindeki Beebe kentinde 2011 ve 2012’deki yeni yıl kutlamalarında kullanılan havai fişekler nedeniyle kışlık tüneklerinden kaçmak zorunda kalan binlerce kızıl kanatlı karatavuk birbirine çarparak ölmüştü.
Havai fişeklerin etkileri uzun vadede hayvanların üreme başarısını da etkileyebiliyor.
İspanya’nın Valencia kentinde nisan ve mayıs arasında havai fişeklerin kullanıldığı birçok festival düzenlendi. Bayağı serçelerinin üreme başarısının, festivallere ev sahipliği yapan kasabalarda festivalin olmadığı kontrol kasabalarına göre daha düşük olduğu saptandı.
Özellikle 2020’de Covid-19 salgını nedeniyle festivallerin iptal edilmesi, her iki gruptaki bölgelerdeki serçelerin üreme başarısının eşitlenmesiyle sonuçlandı.
İlk 24 saatte havadaki partikül madde seviyesi beş kat kadar artabilir
Hava ve toprak kirliliği, havai fişeklerin ortaya çıkardığı bir diğer olumsuz faktör.
Kükürtdioksit, karbondioksit, karbonmonoksit, alüminyum, manganez ve partikül maddeler yayarak kirliliğe neden olan havai fişekler, gösterilerin sonrasındaki ilk 24 saatte havadaki partikül madde seviyesini beş kat artırabiliyor.
Suda çözülen ve kalıcı inorganik anyon perklorat maddesi, bilim insanlarını endişelendiriyor.
Su yoluyla bitkilere ve böceklere, oradan memelilere ve balıklara ulaşan bu madde, sürüngenler, memeliler gibi birçok canlıda tiroid hormonunun üretiminin azalmasına ve kansere neden olabiliyor.
Perkloratların ve havai fişeklerin toprağa, havaya ve suya bıraktığı bir dizi ağır metalin, besin zinciri ve gıdalar yoluyla insanlara geçme riski de bulunuyor.
Çalışmada yer alan akademisyenlerden, Avustralya’daki Curtin Üniversitesi Moleküler ve Yaşam Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bill Bateman, havai fişeklerin çevresel etkisinin anlaşılmasının önemli olduğunu söylüyor.
Bu eğlence türünün azaltılmasının ya da alternatiflerinin oluşturulmasının çevrenin korunması için önemine işaret eden Bateman şunları söyledi:
“Havai fişeklerin etkisi aslında sandığımızın çok ötesinde. Gürültü kirliliği gibi kısa ama aynı zamanda uzun vadeli etkileri var.
Bu kutlamaların getirdiği kirlilik, nefes almamızdan hayvanların gelecekteki üreme başarısına kadar her şeyi etkileyebilir.”