Son yıllarda Kafkasya bölgesinde jeopolitik dengeleri değiştirmesi beklenen en önemli projelerden biri olan Zengezur Koridoru, uluslararası kamuoyunun gündeminden düşmüyor. Özellikle Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barış görüşmelerinin seyrini doğrudan etkileyen ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Azerbaycan Ermenistan arasında imzalanan barış anlaşması sırasında, koridorun ABD tarafından kiralandığını açıklaması yeni tartışma ve gerilimlere yol açacağı öngörülüyor. Türkiye’den Orta Asya’ya, İran’dan Kafkasya’ya kilit bir bölge olan Zengezur Kordidoru ile ilgili bilgileri sizin için derledik.. Peki, Zengezur Koridoru nedir ve stratejik önemi neden bu kadar büyük? İşte merak edilen tüm detaylar.
Zengezur Koridoru Nedir?
Zengezur Koridoru, Azerbaycan’ın batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında Ermenistan’ın Syunik (Zengezur) eyaleti üzerinden geçmesi planlanan bir ulaşım hattıdır. Bu hat, hem demiryolu hem de karayolu bağlantılarını içermektedir. Proje, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı’nı sona erdiren üçlü bildiri (Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya) ile gündeme gelmiştir. Bu bildiriye göre, Ermenistan, Azerbaycan’ın Nahçıvan’a kesintisiz ulaşımını sağlamayı kabul etmiştir.
Koridorun hayata geçmesiyle birlikte, Azerbaycan anakarası ile Nahçıvan arasındaki doğrudan bağlantı kurulacak, böylece Azerbaycan, İran topraklarını kullanmaya gerek kalmadan kendi toprakları üzerinden Nahçıvan’a erişim sağlayacaktır. Bu koridorun ABD tarafından kiralanması, İran’ın Kafkasya ile tamasını kesecek olması, Rusya İran arasına bir ABD hattının çekilmesi bölgede yeni gerilimlerin ortaya çıkmasına neden olacaktır.
Koridorun Stratejik Önemi Nedir?
Zengezur Koridoru’nun tamamlanması, bölge ve ötesindeki tüm aktörler için büyük bir stratejik öneme sahiptir:
- Azerbaycan İçin: En önemli faydası, ana toprağı ile Nahçıvan arasında egemen bir bağlantı kurmasıdır. Bu, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü pekiştirecek ve bölgedeki jeopolitik konumunu güçlendirecektir. Aynı zamanda, Azerbaycan’a komşu olan Türkiye ile doğrudan karayolu ve demiryolu bağlantısı kurması anlamına gelir.
- Türkiye İçin: Koridor, Türkiye’ye Azerbaycan üzerinden Orta Asya’daki Türk devletlerine doğrudan kara bağlantısı sağlayacaktır. Bu, Türkiye’nin liderliğindeki “Orta Koridor” (Middle Corridor) projesinin en kritik halkalarından biridir ve Asya ile Avrupa arasındaki ticarette önemli bir alternatif güzergah oluşturacaktır. Fakat koridora ABD’nin sahip olması, ABD’de yapılan Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki anlaşmada Türkiye’nin saf dışı bırakılması da Türkiye’nin koridoru politikaları doğrultusunda kullanıp kullanmayacağı ile ilgili şüphelerin oluşmasına neden oldu.
- İran ve Rusya için: Koridor İran’ın Kafkasya’ya Ermenistan üzerinden tek bağlantısıydı. Aynı zamanda Rusya’nın da İran ile tek bağlantısıydı. Koridora ABD’nin yerleşmesi bölgede yeni gerilimlerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
- Bölgesel Ticaret İçin: Koridor, Kafkasya ve Orta Asya’daki ülkeler için yeni bir ticaret kapısı açarak bölgesel ekonomiyi canlandırma potansiyeline sahiptir. Yeni demiryolu ve karayolu ağları, ticaret hacmini artırabilir ve bölgenin entegrasyonunu hızlandırabilir.
Ancak, proje aynı zamanda Ermenistan’ın egemenlik kaygıları ve İran’ın bölgesel dengeyi etkileme endişeleri nedeniyle tartışmalı bir konudur.
Zengezur Koridoru Hakkında Neler Biliniyor?
Zengezur Koridoru‘nun geleceği, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki diplomatik müzakerelere bağlıdır. Bu süreçte zaman zaman uluslararası aktörlerin de arabuluculuk rolü üstlendiği görülmektedir.
ABD Başkanı Donald Trump’ın 8 Ağustos Cuma günü Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı Beyaz Saray’da ağırladığı görüşmede, gündemdeki en önemli konulardan biri Zengezur Koridoru’ydu.
Azerbaycan lideri Aliyev, 2025’in başında yaptığı bir açıklamada “Dört yıldan uzun bir süredir bunun [Zengezur Koridoru] müzakereler yoluyla çözülmesini istiyoruz. Daha ne kadar beklememiz gerekecek ve neden?” demişti.
Ermenistan lideri Paşinyan ise “Bakü’ye resmi olarak, bölgedeki ulaşım bağlantılarını açmayı hedefleyen Barış Kavşağı adlı bir proje sunduklarını, bunun dışında gündemlerinde başka bir proje olmadığını” söylemişti.
Fakat aradan geçen aylarda, ABD’nin girişimleriyle iki ülke arasındaki müzakereler hızlandı ve iki ülke ABD’Deki görüşmede Zengezur Koridoru hakkında bir anlaşma da imzaladı.
Aliyev, “Bugün Kafkasya’da barışı tesis ediyoruz. Savaşlar, işgal ve kan dökülmesiyle meşgul olarak çok uzun yıllar kaybettik” dedi.
Paşinyan ise anlaşmanın imzalanmasını iki ülke arasındaki ilişkilerde “önemli bir dönüm noktası” olarak nitelendirdi.
Trump, enerji ve teknoloji ticaretini genişletmek için her iki ülkeyle de ikili bir anlaşma imzaladığını söyledi.
