Depremlerin önceden tahmin edilmesi üzerine son yıllarda yeni projeler hayat geçirilmeye devam ediyor. Bu konuda alınabilecek en ufak yolun çok büyük kazanımlar, can kayıplarının önlemesi konusunda umut olacağı biliniyor. Deprem uzmanları depremlerin önceden bilinemeyeceği konusunda uzun yıllardır hem fikir noktadalar. Son çalışma ise yapay zeka destekli bir programın deprem tahmini konusunda yeni bir adım oldu. Depremleri yüzde 70 oranında doğru bildiği sonuçlar ortaya kondu.
ABD’de Teksas Üniversitesinde (UT) yapılan yeni bir çalışma, yapay zeka destekli deprem tahmin aracının yüzde 70 doğruluk gösterdiğini ortaya koydu.
Türk-net.com’dan Mehmet Taşnikli’nin aktardığına göre çalışma Amerika Sismoloji Derneği Bülteni dergisinde yayınlandı.
Texas Üniversitesi’ndeki bilim adamları tarafından geliştirilen yapay zeka destekli bir araç, Çin’de yapılan bir denemede depremleri bir hafta önceden tahmin etmede %70 doğru sonuç verdi.
Yapay zeka, tahmin edilen konuma 320 km mesafede ve hesaplanan şiddette 14 depremi başarıyla tahmin etti.
Ancak bir depremi kaçırdı ve sekiz yanlış uyarı verdi.
Araştırmacılar, bu çalışmanın bulgularının kullanılarak, yapay zeka destekli deprem tahmini yapma araştırmalarında bir dönüm noktası olduğunu söyledi.
Bilim adamları, yapay zekanın önceki depremlerle eşleştirdiği gerçek zamanlı sismik verilerdeki istatistiksel dalgalanmaları tespit etmek üzere eğitildiğini belirterek, yöntemin nispeten basit bir makine öğrenimi yaklaşımı olduğunu açıkladılar.
Yapay zekaya, ekibin deprem fiziği bilgisine dayanan bir dizi istatistiksel veri aktarılarak, ardından kendisini beş yıllık sismik kayıt veritabanı üzerinde eğitmesi söylendi.
Araştırmacılar, çalışmalarında , yapay zekanın eğitildikten sonra Dünya’daki arka plan gürültüsü arasında gelen deprem işaretlerini dinleyerek tahminini yaptığını söyledi.
UT’nin Ekonomik Jeoloji Bürosu’nda profesör ve araştırma ekibinin bir üyesi olan Sergey Fomel şunları söyledi :
“Depremleri tahmin etmek kutsal kâsedir. Henüz dünyanın herhangi bir yeri için tahminlerde bulunmaya yakın değiliz, ancak başardıklarımız bize imkansız olduğunu düşündüğümüz problemin prensipte çözülebilir olduğunu gösteriyor.”
Büronun eyaletin sismik ağı olan Texas Sismolojik Ağ Programına ( TexNet ) liderlik eden kıdemli araştırma bilimcisi Alexandros Savvaidis ise şunları belirtti :
“Depremlerin yaklaştığını görmüyorsunuz. Bu milisaniyelik bir mesele ve kontrol edebileceğiniz tek şey ne kadar hazırlıklı olduğunuzdur. Yüzde 70 bile olsa bu çok büyük bir sonuçtur ve ekonomik ve insani kayıpların en aza indirilmesine yardımcı olabilir ve dünya çapında deprem hazırlığını önemli ölçüde iyileştirme potansiyeline sahiptir”
Bu çalışma Çin’de düzenlenen uluslararası bir yarışma için sunulmuştu.
Teksas Üniversitesi (UT) tarafından geliştirilen yapay zeka destekli çalışma diğer 600 tasarım arasında birinci oldu.
UT’nin yarışmaya katılımı büro sismologu ve yapay zekanın baş geliştiricisi Yangkang Chen tarafından yönetildi.
Chen şöyle konuştu :
“Gelecekteki hedefimiz, dünyanın herhangi bir yerine uygulayabileceğimiz chatGPT gibi genelleştirilmiş bir şey sunmak için hem fizik hem de veriye dayalı yöntemleri birleştirmek”
Aynı yaklaşımın başka yerlerde de işe yarayıp yaramayacağı henüz bilinmese de araştırmacılar, Kaliforniya, İtalya, Japonya, Yunanistan, Türkiye ve Teksas gibi güçlü sismik izleme ağlarına sahip yerlerde yapay zekanın başarı oranını artırabileceğinden eminler.
Sonunda araştırmacılar, sistemi, verilerin zayıf olduğu yerlerde önemli olabilecek fizik tabanlı modellerle veya son büyük depremin sismograflardan yüzlerce yıl önce meydana geldiği Cascadia gibi yerlerde entegre etmek istiyorlar.
Cascadia, ABD’de Kuzey batı Pasifik bölgesine verilen ad. 1 milyar km2’lik bölgeye Kaliforniya’nın kuzeyi, Kanada’nın İngiliz Kolumbiya’sı, Washinton, Oregon, Idaho’nun bir kısmı, Montana ve Güneydoğu Alaska dahil.
Türkiye, Çin, Yunanistan, İtalya, İran ve Portekiz’den ‘deprem tahmini’ projesi
Öte yandan Türkiye, Çin, Yunanistan, İtalya, İran ve Portekiz’den bilim insanları, deprem öncesinde yer altında meydana gelen akışkan ve gaz jeokimyasındaki değişimlerin farklı parametrelerle izlenerek, sonuçların deprem tahmininde kullanılması amacıyla proje başlatmıştı.
GPS cihazından alınan verilerle
Ayrıca Fransız bilim insanlarının yaptığı bir araştırmada da çıkan bulgular, depremlerin önceden tahmin edilebilmesi yönündeki umutları büyüttü. Binlerce GPS cihazından alınan verilerle yürütülen araştırma sonunda depremlerden yaklaşık 2 saat önce maydana gelen öncü bir kayma tespit edildi. Bilim insanlarına göre bu buluş tek başına depremlerin önceden bilinmesini sağlamıyor, çünkü bu öncü kaymaların tespit edilmesi için 50 kat daha hassas ölçüm yapan aletler gerekiyor.
Science dergisinde yayınlanan araştırmanın ve depremlerin önceden bilinmesi ile ilgili bilimsel çalışmalara büyük bir katkı niteliğinde olduğu belirtildi.
