Türkiye, tarih boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış, zengin kültürel ve doğal mirasıyla öne çıkan bir ülke. Bu paha biçilmez miras, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından da tescillenerek Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilmiştir. Ülkemizdeki 21 eşsiz alan, bu prestijli listede yer alarak hem ulusal hem de uluslararası düzeyde korunması gereken evrensel değerler olarak kabul ediliyor.
UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilen her bir alan, insanlığın ortak mirasına katkıda bulunan, benzersiz bir kültürel veya doğal öneme sahiptir. Türkiye’nin bu listedeki zenginliği, ülkenin kültürel çeşitliliğini, tarihi derinliğini ve doğal güzelliklerini gözler önüne sermektedir. İşte Türkiye’nin gurur kaynağı olan ve dünya çapında tanınan 21 miras alanı:
Tarihi ve Kültürel Değerleriyle UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Türkiye Alanları:
- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) – 1985: Anadolu Selçuklu mimarisinin şaheserlerinden biri olan bu yapı kompleksi, taş işçiliğindeki detaylar ve mimari özgünlüğüyle dikkat çeker. “Anadolu’nun Elhamrası” olarak da bilinir.
- İstanbul’un Tarihî Alanları (İstanbul) – 1985: Binlerce yıllık tarihiyle üç büyük imparatorluğa başkentlik yapmış İstanbul, Ayasofya, Sultanahmet Camii, Topkapı Sarayı gibi eşsiz yapılarıyla kültürel zenginliğin doruğudur.
- Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) – 1986: Hitit İmparatorluğu’nun başkenti olan Hattuşa, etkileyici şehir surları, tapınakları, sarayları ve yazıtlarıyla antik bir medeniyetin izlerini taşır.
- Nemrut Dağı (Adıyaman) – 1987: Kommagene Krallığı’na ait devasa heykelleri ve anıtsal mezar anıtıyla gün batımı ve doğumu manzaralarıyla büyüleyici bir atmosfer sunar.
- Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) – 1988: Antik Likya Uygarlığı’nın önemli merkezleri olan bu iki alan, tapınakları, tiyatroları, mezarları ve yazıtlarıyla zengin bir tarihi geçmişi barındırır.
- Safranbolu Şehri (Karabük) – 1994: Osmanlı döneminin sivil mimarisini en iyi şekilde yansıtan Safranbolu evleri, dar sokakları ve tarihi dokusuyla bir açık hava müzesi gibidir.
- Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) – 1998: Homeros’un İlyada Destanı’na konu olan bu efsanevi şehir, dokuz farklı kültürel katmanıyla binlerce yıllık yerleşimin izlerini taşır.
- Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) – 2011: Mimar Sinan’ın “ustalık eserim” dediği Selimiye Camii, mimari ve estetik mükemmeliyetiyle Osmanlı Klasik Dönemi’nin zirvesini temsil eder.
- Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) – 2012: Dünyanın en eski kent yerleşimlerinden biri olarak kabul edilen Çatalhöyük, Neolitik Dönem yaşam tarzı ve sanatı hakkında önemli bilgiler sunar.
- Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (Bursa) – 2014: Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşuyla ilişkilendirilen Bursa ve özgün köy yaşamını sürdüren Cumalıkızık, erken Osmanlı mimarisine ışık tutar.
- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) – 2015: Dicle Nehri kıyısında yer alan Diyarbakır Kalesi ve onu çevreleyen Hevsel Bahçeleri, eşsiz bir kültürel peyzaj ve tarihi katmanları bir araya getirir.
- Efes (İzmir) – 2015: Antik dünyanın en büyük ve en önemli şehirlerinden biri olan Efes, Artemis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi ve antik tiyatrosuyla görkemli bir geçmişi barındırır.
- Ani Arkeolojik Alanı (Kars) – 2016: Orta Çağ’ın önemli yerleşim merkezlerinden biri olan Ani, farklı medeniyetlere ait kiliseleri, camileri ve surlarıyla “1001 Kilise Şehri” olarak bilinir.
- Aphrodisias (Aydın) – 2017: Antik Roma döneminin önemli sanat ve kült merkezlerinden biri olan Aphrodisias, heykeltıraşlık okulu ve mermer yapılarıyla göz kamaştırır.
- Göbekli Tepe (Şanlıurfa) – 2018: İnsanlık tarihinin bilinen en eski megalitik yapılarına ev sahipliği yapan Göbekli Tepe, tarım ve yerleşik hayata geçişle ilgili anlayışları kökten değiştiren bir arkeolojik keşiftir.
- Arslantepe Höyüğü (Malatya) – 2021: Doğu Anadolu’da önemli bir höyük olan Arslantepe, M.Ö. 4. bin yıla ait saray kompleksi, tapınakları ve erken devlet oluşumlarına dair kanıtlarıyla dikkat çeker.
- Gordion (Ankara) – 2023: Antik Frigya Krallığı’nın başkenti olan Gordion, Kral Midas’ın efsanesiyle özdeşleşmiş, tümülüsleri ve arkeolojik buluntularıyla dönemin önemli merkezlerinden biridir.
- Anadolu’nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri (Konya-Eşrefoğlu Camii, Kastamonu-Mahmut Bey Camii, Eskişehir-Sivrihisar Camii, Afyon-Afyon Ulu Camii, Ankara-Arslanhane Camii) – 2023: Anadolu’nun farklı bölgelerindeki bu ahşap direkli camiler, benzersiz ahşap işçilikleri, geleneksel Türk mimarisi ve İslam sanatının özgün örneklerini sergilemektedir.
Doğal Güzellikleriyle Karma Miras Alanları:
- Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) – 1985 (Karma Miras Alanı): Peribacaları, kaya oluşumları, yer altı şehirleri ve Hristiyanlık tarihine tanıklık eden kaya kiliseleriyle hem doğal hem de kültürel açıdan eşsiz bir bölgedir.
- Hierapolis-Pamukkale (Denizli) – 1988 (Karma Miras Alanı): Traverten terasları ile Pamukkale’nin doğal güzelliği ve antik Hierapolis kentinin kalıntıları, bu alanı hem doğal hem de kültürel bir başyapıt yapmaktadır.
Türkiye’nin bu eşsiz miras alanları, her yıl milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlayarak ülkenin kültürel zenginliğini ve doğal güzelliklerini tüm dünyaya tanıtmaktadır. Bu alanların korunması ve gelecek nesillere aktarılması, insanlığın ortak sorumluluğundadır.
