Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) 2023 yılındaki 38. Olağan Kurultayı’nda Özgür Özel’in genel başkan seçilmesinin ardından ortaya atılan “şaibe” iddiaları, Ankara 42. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülen bir davayla yeni bir boyut kazandı. Dava kapsamında, kurultay hakkında “mutlak butlan” kararının uygulanması talep ediliyor. Türk siyaset tarihinde nadiren karşılaşılan bu hukuki terim, kamuoyunun ve özellikle hukuk alanına ilgi duyanların merakını uyandırarak arama motorlarında yoğun ilgi görüyor.
Mutlak Butlan Nedir? Hukuki Geçersizliğin Kilit Terimi
Mutlak butlan, hukuki bir işlemin daha başlangıç anında, yani kurulduğu anda geçersiz sayılması durumunu ifade eder. Bu tür bir işlem, hukuken hiç var olmamış gibi kabul edilir ve hiçbir şekilde yasal bağlayıcılık taşımaz. Mahkemeler, mutlak butlanı resen (kendiliğinden) dikkate alır; yani ilgili tarafların bu durumu ileri sürmesine gerek kalmadan, mahkeme kendiliğinden geçersizliği tespit edebilir. Ayrıca, mutlak butlan zamanaşımına tabi değildir ve hukuki niteliği gereği herkes tarafından ileri sürülebilir.
Mutlak Butlanın Özellikleri ve Ortaya Çıkış Nedenleri
Mutlak butlan kararının alınması için bir takım özelliklerin bulunması gerekir. Mahkemeler, bu kararı tarafların talebine gerek duymadan kendiliğinden verebilir. Mutlak butlanı gerektiren başlıca durumlar şunlardır:
- Kanunun Emredici Kurallarına Aykırılık: Hukuki işlemin, kamu düzenini, genel ahlakı veya toplumun temel değerlerini koruyan emredici hukuk kurallarına açıkça aykırı olması. Örneğin, yasa dışı bir faaliyet için yapılan sözleşmeler.
- İşlem Konusunun İmkansızlığı: İşlemin konusunun objektif olarak imkansız olması. Örneğin, “Ay’da arsa satışı” gibi fiziksel veya hukuki olarak gerçekleştirilemeyecek bir işlem.
- Hukuka ve Ahlaka Aykırılık: İşlemin konusunun veya amacının mevcut hukuk düzenine veya genel ahlak kurallarına aykırı olması.
- Fiil Ehliyetine Sahip Olmama: İşlemi gerçekleştiren taraflardan birinin, hukuken geçerli bir işlem yapma yeteneğine (fiil ehliyetine) sahip olmaması (örneğin, tam akıl sağlığı yerinde olmayan birinin yaptığı sözleşme).
- Kanundaki Şekil Şartlarına Uyulmaması: Bazı hukuki işlemlerin geçerli olabilmesi için kanun tarafından belirlenmiş özel şekil şartlarına (örneğin, taşınmaz satışında resmi senet zorunluluğu) uyulmaması.
Mutlak Butlan Kararının Hukuki Sonuçları
Bir hukuki işlemin mutlak butlanla geçersizliğine karar verilmesi durumunda, o işlem hiçbir zaman hukuki bir etki doğurmamış kabul edilir. Bu, sözleşmenin veya işlemin en başından beri yok hükmünde olduğu anlamına gelir.
Sonuçları:
- Geçersizlik: İşlem en başından itibaren geçersizdir ve taraflar arasında herhangi bir hak veya yükümlülük doğurmaz.
- Sebepsiz Zenginleşme: Eğer geçersiz işleme dayanarak taraflar arasında herhangi bir ödeme yapılmış veya mal teslim edilmişse, bu edimler hukuki dayanağı olmayan edimler olarak kabul edilir. Bu durumda, yapılan ödemeler veya teslim edilen mallar, sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde geri talep edilebilir. Yani, hukuken geçerli olmayan bir işlemle elde edilen kazançların iadesi gerekir.
CHP Kurultayı’na yönelik “mutlak butlan” iddiaları, siyasi arenada önemli bir tartışma konusu olmaya devam ederken, yargı sürecinin nasıl sonuçlanacağı merakla bekleniyor. Bu dava, Türk hukuk sisteminde nadir görülen bu türden kararların siyasi süreçleri nasıl etkileyebileceğine dair önemli bir emsal teşkil edebilir.
