Devletin ekonomik sisteme direkt müdahale ettiği, ihracat ve ithalata dair bazı kurallar getiren merkantilizm sonuçları nelerdir? Merkantilizm Osmanlı Devleti’ni nasıl etkilemiştir? Merkantilizm temel ilkeleri hakkında hazırladığımız bu yazımızı keyifle okumanızı dileriz. İşte, tüm detaylar…
Merkantilizm Nedir?
17 ve 18. yüzyıllarda özellikle Avrupa’da uygulanan bir ekonomik teori ya da doktrin olan merkantilizm; temel olarak ihracatı arttırıp ithalatı kısıtlamak üzerine bina edilmiştir. Ülkeye giren altın ve gümüş miktarını arttırmak ve bu madenlerin ülke dışına çıkmasını engellemek isteyen bu ekonomik sistem, bu şekilde dış ticaret fazlası vermeyi ve gelir ile giderleri dengede tutmayı hedeflemiştir.
Altın ve gümüş; merkantilizmin temelini oluşturmaktadır. Devletlerin servetleri, hazinelerinde bulunan altın ve gümüş miktarına bağlı olması sebebiyle merkantilizm, zenginliğin ve refahın artması için bu iki değerli madenin miktarına büyük önem vermiştir.
Merkantilizm Nasıl Ortaya Çıktı?
Merkantilizmin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan iki önemli olay; Coğrafi Keşifler ve Avrupa’da feodalizmin ortadan kalkması olmuştur. Keşifler öncesi toprağa dayalı bir ekonomik sistem hâkim iken, keşiflerle birlikte toprağın yerini para almıştır. Yeni ticaret yollarının ve yeni coğrafyaların keşfedilmesi ile birlikte buraların zenginlikleri, altın ve gümüş gibi değerli madenleri Avrupa’ya akmış; oluşan bu tablo da burjuva sınıfının güçlenmesine olanak sağlamıştır. Feodalizmin çökmesiyle birlikte hem ticarette hem de siyasette söz sahibi olan bu yeni sınıfla birlikte meydana gelen sermaye birikimi ise yeni bir ekonomik doktrin olan merkantilizmi doğurmuştur.
Merkantilizmin Temel İlkeleri
17 ve 18. yüzyıllarda Avrupa’nın temel ekonomik modeli olan merkantilizm temel ilkeleri şu şekilde sıralanabilir:
Merkantilizm Sonuçları
Ekonomide daha liberal bir anlayışa doğru giden bu sürecin en önemli düşünürlerinden biri de Adam Smith’tir. 1776 yılında Ulusların Zenginliği adlı eserini yayınlayan Smith; bu kitapta yer alan görüşleriyle liberalizmin temellerini atmıştır.
Merkantilizm Osmanlı Devleti’ni Nasıl Etkilemiştir?
Özellikle Avrupa’nın merkantilizme uygun olarak ihracatı arttırıp ithalatı kısmaya çalıştığı dönemde Osmanlı Devleti’nde ise bunun tam tersi uygulanmaktaydı. Adına iaşecilik denen bu modelle Osmanlı Devleti, ülke içinde bolluğu arttırmayı hedeflemiş ve bunun sağlanması için de ihracatı kısıtlayıp ithalatı arttırmıştır.
Özellikle Coğrafi Keşiflerle birlikte yeni ticaret yolarının bulunması Osmanlı Devleti’ni derinden etkilemiştir. Keşifler sonrası büyük bir gelir kaybına uğrayan Osmanlı Devleti, bu durumu telafi edebilmek adına Avrupalı tüccarlara bazı ayrıcalıklar vermiş ve kapitülasyonların kapsamını genişletmiştir.
