İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü’nden Prof. Dr. Mehmet Ilıcak ve ekibinin yaptığı simülasyon çalışması, küresel iklim değişikliği senaryolarına göre Karadeniz’in geleceğine dair endişe verici sonuçlar ortaya koydu. En kötü iklim değişikliği senaryosunda, Karadeniz’in yıllık ortalama deniz yüzeyi sıcaklığının 2100 yılına kadar ortalama 4 derece yükselerek 19 derecenin üzerine çıkması bekleniyor.
İklim değişikliği projeksiyonları, küresel seragazı emisyonlarının kontrol altına alınmaması durumunda atmosferik sıcaklıklarda yaşanacak artışları öngören “Temsili Konsantrasyon Yolları (RCP)” adı verilen senaryolara göre hazırlanıyor.
- En Kötümser Senaryo (RCP8.5): Fosil yakıta dayalı büyümenin sürdüğü ve emisyonların hızla arttığı bu senaryoda, 2100 yılına kadar sıcaklıkların ortalama 3,2 ila 5,4 derece arasında artması bekleniyor.
- Orta Düzey Senaryo (RCP4.5): Emisyonların 2040’a kadar artıp sonra sabitlendiği bu senaryoda, sıcaklık artışının ortalama 1,8 ila 3,2 derece arasında olacağı öngörülüyor.
- En İyimser Senaryo (RCP2.6): Emisyonların hızla düştüğü bu senaryoda ise sıcaklık artışı ortalama 1 ila 1,8 dereceyle sınırlı kalıyor.
Simülasyon Detayları ve Beklenen Değişimler
Prof. Dr. Mehmet Ilıcak ve ekibi, okyanus dolaşım modelini kullanarak hazırladıkları simülasyonla 2100 yılına kadar Karadeniz’in deniz yüzeyi sıcaklıklarında yaşanacak artışları analiz etti.
- Sıcaklık Artışı: En kötü senaryoda Karadeniz’in yıllık ortalama deniz yüzeyi sıcaklığı 15,5 dereceden 19 derecenin üstüne çıkarak ortalama 3,5-4 derece yükseliyor. Orta senaryoda ortalama 2 derecenin üzerinde artışla yaklaşık 15,5 dereceden 17,8’e, en iyi senaryoda ise ortalama 1 derecelik artışla 15,5’ten 16,5’e yükseldiği tespit edildi.
- Tuzlanma: Araştırmada ayrıca, denizdeki tuzlanmanın en kötü senaryoda kilogramda 3 gram, orta senaryoda 2 gram, en iyi senaryoda ise 1,5 gram artacağı ortaya konuldu.
“Fırtınaların Şiddeti Artacak” Uyarısı
Ilıcak, Türkiye’yi çevreleyen denizlerdeki sıcaklık ve tuzluluğun değişiminin deniz seviyesi yükselmesine ve fırtına kabarmasına yönelik etkilerini incelemek için yüksek çözünürlüklü modellere ihtiyaç duyulduğunu belirtti. Küresel okyanus modellerinin düşük çözünürlüklü olmasının bölgesel çalışmalar için yetersiz kaldığını, bu nedenle Karadeniz ve Akdeniz için yüksek çözünürlüklü modeller oluşturduklarını ifade etti.
Prof. Dr. Ilıcak, buldukları “ilginç sonuçlardan” bahsederek, “En kötü olan RCP8.5 senaryosunda Kuzey Karadeniz’de, Türkiye’nin kuzeyindeki fırtınaların enerjisi artacak. Karadeniz’in sıcaklığının artmasının en büyük etkisi fırtınaların şiddetinin artması olacak. Aynı Atlantik’teki kasırgalar gibi eğer deniz yüzey sıcaklığı artmaya başlarsa, ondan gelecek buharlaşma enerjisiyle yağış miktarının şiddeti artacak. O yüzden de Karadeniz’deki fırtınaların, fırtına kabarmalarının şiddeti ve deniz seviyesi yükselmesi çok daha fazla olacak” diye konuştu. Ilıcak, suyun ısınmayla birlikte genleşerek deniz seviyesinin yükselmesinin sürpriz olmadığını da ekledi.
“Toprağın Tuzlanması ve Balık Ölümleri Artacak”
Isınmayla birlikte deniz tuzluluğunda artış olacağının da altını çizen Ilıcak, çalışmanın öngörülemeyen bir etkisini de ortaya koyduğunu belirtti: “Kıyıya yakın tarım yapılan arazilerde deniz seviyesi yükselmesinden dolayı toprağın tuzlanması söz konusu olacak.” Ilıcak, özellikle mendereslerde ve ovalarda deniz seviyesi yükselmesinin toprağın tamamen tuzlanmasına, belli bir bölgenin artık tarım yapılamaz hale gelmesine neden olduğunu vurguladı.
Karadeniz’in geleceğine dair endişelerini dile getiren Ilıcak, “Karadeniz’in yaşayan bir denizden çok daha az yaşayan bir denize dönüşme ihtimali yüksek. Karadeniz’e sıfır konumda olan yollarda problemler olmaya başlayacak. Yaptığımız simülasyonlara göre deniz ısı dalgalarının sayısı ve şiddeti artacak. Bu, sıcaklık ve tuzluluk artışıyla birleşerek balık ölümlerini artıracak ya da toplam balık miktarındaki hacmin düşmesine neden olacak” değerlendirmesini paylaştı.
Prof. Dr. Ilıcak, Karadeniz için hazırladıkları yüksek çözünürlüklü okyanus modelini ilerleyen simülasyonlarda ölçeklendirerek kullanacaklarını ve aynı yöntemin Akdeniz ve Ege için de uygulanacağını bildirdi. Son olarak Ilıcak, “Bu küresel bir problem, bunu kabul etmek lazım. Emisyonların bir an önce azalması gerekiyor. Endüstrinin her alanında bütün emisyonların her aşamada azalması gerekiyor. Hedefler tutmazsa Türkiye denizlerini çok iyi bir şeyler beklemiyor açıkçası. O yüzden de Türkiye’nin üzerine düşen görevler var ama maalesef bu tamamen küresel bir sorumluluk. Herkesin bir şekilde emisyonlarını azaltması lazım aynı zamanda. Sadece biz azalttık diye Karadeniz iyi olmayacak. Kötü tarafı maalesef bu” sözleriyle uyarısını tamamladı.
