İzmir’de devam eden orman yangınlarının ardında yatan nedenler üzerine hararetli bir tartışma sürüyor. Yangınların nedeni olarak İzmir Valisi Süleyman Elban’ın GDZ Elektrik’i hedef alan açıklaması fitili ateşlerken, CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın paylaştığı viral video, elektrik hatlarının yangınlardaki rolü iddialarını güçlendirdi. Peki, bu yangınlar gerçekten özelleştirilen elektrik dağıtım şirketlerinin ihmali sonucu mu çıktı? Denetim mekanizmaları neden işlemiyor? Konuyu, eski Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Enerji Birim Koordinatörü Olgun Sakarya, CGTN Türk’e değerlendirdi.
“Elektrik Hatlarındaki Kıvılcımlar Yangınlara Neden Oluyor”
İzmir Valisi Elban’ın yangınların GDZ Elektrik altyapısından kaynaklandığını belirtmesi ve CHP’li Murat Bakan’ın elektrik direğinden kıvılcım çıkan videoyu paylaşması, kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. GDZ Elektrik iddiaları reddetse de, uzmanlar konuya farklı bir açıdan yaklaşıyor.
EMO Enerji Birim Koordinatörü Olgun Sakarya, yaz sezonu öncesi elektrik dağıtım hatlarında mutlaka bakım yapılması gerektiğini vurguladı. Yangınların nasıl çıktığını açıklayan Sakarya, geçen yıl Diyarbakır-Mardin sınırında 15 kişinin ölümüne neden olan yangının da elektrik kontağı kaynaklı olduğunu hatırlattı. Sakarya, “Vali Bey’in açıklamasına göre, İzmir’deki yangınlar da elektrik tellerinin birbirine yaklaşması sonucu oluşan arklar nedeniyle çıkmış” dedi.
Bakım eksikliğinin neden olduğu kıvılcımları detaylandıran Sakarya, şu teknik bilgileri paylaştı: “Kullanılan iletkenler alüminyum. Yaz aylarında artan sıcaklık ve tarımsal sulama ile klima kullanımından artan elektrik enerjisi miktarından dolayı iletkenlerin salınımlarında bir sarkma olur. Özellikle iletkenlerin direklere bağlantı noktalarındaki bağlar gevşeyince bu sarkmalar bazı yerlerde, istenen mesafenin dışında bir eğim oluşturur. Bu durumda iletkenlerin aşırı rüzgarda birbirine yaklaşması ya da anlık teması sonucu ark oluşur. Bu arkların yarattığı kıvılcımlar da yerdeki kuru otlara, özellikle çam yapraklarına temas ettiğinde yangın ortamı oluşmuş olur.”
“Kamudayken Daha Düzenliydi, Özelleştirme Kâr Hırsını Getirdi”
Olgun Sakarya, özellikle yaz sezonu öncesinde dağıtım şirketlerinin ormanlık alanlardan geçen hatlarda önlem almasının şart olduğunu belirtti. Hatlardaki bağlantı noktalarının kontrolü, direk altındaki otların temizlenmesi ve ayırıcılardaki sigortaların kontrolü gibi temel bakımların önemine değindi. Sakarya, “İşin özü, dağıtım şirketlerinin her yıl konusunda ehil teknik personel ile bu hatlarda bakım yapması şarttır. Kamudayken bu bakımlar daha düzenli yapılıyordu ve yangınlar bu seviyede değildi” diyerek özelleştirme sonrası süreçteki değişime dikkat çekti.
İklim değişikliği ve yüksek sıcaklıkların bir etken olabileceğini kabul eden Sakarya, ancak bakımların düzenli yapılmasıyla riskin en aza indirilebileceğinin altını çizdi.
Özelleştirmeyle elektrik dağıtımını devralan şirketlerin temel amacının “kâr” olduğunu belirten Sakarya, bu durumun yangınların arkasının kesilmemesine neden olacağını savundu: “Sermayenin amacı zaten sermaye birikimini artırmaktır. Bu da personel sayısı ve niteliğinden tasarruf ederek yapılır. Bunu yaptıkları sürece bu işin arkası kesilmez.”
Sakarya, elektrik enerjisinin üretim, iletim ve dağıtımının bir kamu hizmeti olduğunu ve kâr amacıyla değil, kamu yararı gözetilerek yürütülmesi gerektiğini savundu: “Siz elektrik enerjisi alanını kâr amacı ile bir sermayenin kâr alanına terk ederseniz, sermaye grupları, özel şirketler tabii ki doğal olarak kâr elde etmek için her türlü tasarrufta bulunurlar. Nedir bunlar? Malzeme tasarrufu, personel tasarrufu, kaynak tasarrufu… Özel sektör eliyle bu hizmetin verilmesi kesinlikle doğru değildir.”
“Denetim Var Demek İçin Saf Olmak Gerekir”
Elektrik Mühendisleri Odası temsilcisi Sakarya, dağıtım şirketleri üzerinde etkin bir denetim yapılmadığını da iddia etti. “Şu anda gerek teknik olarak, gerek fiziki olarak, gerekse ekonomik olarak bir yatırım denetimi yapılmıyor. İşletme denetimi de yapılmıyor. Yerinde fiziki bir denetim yok” dedi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) denetimlerinin yetersiz olduğunu belirten Sakarya, “EPDK’nın yaptığı denetim tamamen mevzuat gereği, kâğıt üzerinde bir denetim. O da şirketlerin beyanına göre yapılan bir denetim. Dolayısıyla denetim var demek için biraz saf olmak gerekir diye düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
GDZ Elektrik’in “Kabarık Sicili” İddiası
Denetim yapılmadığı sürece yangınların ardı arkasının kesilmeyeceğini belirten Olgun Sakarya, daha önceki yangınların da elektrik direklerinden kaynaklandığının savcılık raporlarına yansıdığını açıkladı. GDZ Elektrik ile Aydın, Denizli ve Muğla bölgelerini işleten şirketlerin aynı çatı altında olduğunu hatırlatan Sakarya, şunları söyledi:
“2022 yılında Datça ve Marmaris’te bir yangın çıktı. Datça’daki yangın bayağı büyüktü. O zamanın Tarım Bakanı da o yangının elektrik şebekesindeki kıvılcımdan kaynaklandığını söylemişti. Fakat sonra ne olduysa o iş kapandı gitti. Şimdi aynı şirket bu sene GDZ Elektrik’te, Seferihisar’da Sayın Vali Bey’in ifadesine göre Menderes’te, Çeşme’deki, Foça’daki tek şey orman yangınlarının elektrik enerjisi kaynaklı olduğunu ifade etti.”
Sakarya, geçen sene Diyarbakır-Mardin sınırında çıkan yangınların elektrik kaynaklı olduğunun Cumhuriyet Savcısının raporlarında yer aldığını ancak bu şirketlere herhangi bir cezai yaptırım uygulanıp uygulanmadığının veya soruşturma açılıp açılmadığının kamuoyuna yansımadığını belirtti. Bu durumun şirketlerin “bildiklerini aynı şekilde devam ettirmelerine” yol açtığını savundu.
