Maden kanunu teklifinin Anayasa’nın 169. maddesine açıkça aykırı olduğunu vurgulayan bağımsız İstanbul Milletvekili Evrim Rızvanoğlu, kamu yararı adı altında yürütülen bu ruhsat rejiminin doğayı, kırsalı, vatandaşı ve hukuk düzenini dışladığını belirtirken teklifin geri çekilmesi gerektiğini vurguladı.
İstanbul Milletvekili Evrim Rızvanoğlu, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde düzenlediği basın toplantısıyla görüşmelerine yeniden başlanan “Süper İzin Yasası” olarak bilinen torba yasa teklifini düzenlediği basın toplantısıyla eleştirdi. Yasa teklifinin çevresel koruma mekanizmalarını devre dışı bırakacağını belirten Rızvanoğlu, “Bu yalnızca doğaya değil, hukuka da kast etmektedir” diyerek teklifin geri çekilmesi çağrısında bulundu.
Rızvanoğlu, torba teklifin sadece Anayasa’nın 56. ve 169. maddelerine değil, aynı zamanda Türkiye’nin 12. Kalkınma Planı, OECD hedefleri ve Birleşmiş Milletler Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD) gibi ulusal ve uluslararası taahhütlerine de aykırı olduğunu belirtti.
“Bu Bir Ruhsat Rejimidir”
Milletvekili Rızvanoğlu düzenlemeyi, bir ruhsat rejimi olarak nitelendirerek, teklifin ormanları, zeytinlikleri, meraları ve su havzalarını hiçbir bilimsel değerlendirme ve halk katılımı olmadan madenciliğe açacağını vurgulayarak “Çünkü bu teklif, doğa üzerindeki tüm denetim ve koruma mekanizmalarını ortadan kaldırarak; ormanları, zeytinlikleri, meraları ve su havzalarını süper hızla ve süper kolaylıkla maden projelerine açmayı hedefliyor. Kısaca ifade etmek gerekirse: bu yasa, çevreyi korumuyor. Bu yasa, bir avuç şirketin işini kolaylaştırıyor. Ve ne yazık ki bunu halkın, doğanın ve bilimin sesini duymadan yapıyor. İçinde Orman Kanunu, Zeytincilik Kanunu, Mera Kanunu, Çevre Kanunu gibi Türkiye’nin en temel çevre yasalarını delik deşik eden düzenlemeler var. Ama teklif metninde, ne bilimsel değerlendirme var, ne halkın katılımı var… Ne de iklim krizine karşı alınmış tek bir somut önlem var. Bu yasa, ‘enerji dönüşümü’ diyerek mülkiyet hakkını askıya alıyor, ‘kalkınma’ diyerek koruma alanlarını ruhsat sahasına dönüştürüyor. Uluslararası uyum diyerek; sözde Avrupa’yı örnek alıyor. Ama onların yalnızca yenilenebilir enerji için önerdiği düzenlemeyi madencilik faaliyetlerini de içeriyormuş gibi gösteriyor. Kısacası bu teklif; bir çevre reformu değil, bir hukuk reformu hiç değil…Bu teklif, bir ruhsat rejimidir. Ve biz bugün bu ruhsat rejimini reddetmek için buradayız. Çünkü bu yalnızca bir çevre meselesi değil; bu, toprağımızı, gıdamızı, suyumuzu ve geleceğimizi ilgilendiren bir yaşam meselesidir. Bu yüzden bu toplantı sadece bir bilgilendirme değil; aynı zamanda bir uyarı çağrısıdır” dedi.
Basın toplantısında dikkat çeken bir diğer vurgu ise torba yasanın zamanlamasıydı. Rızvanoğlu, teklifin İklim Kanunu’nun kabul edilmesinden sadece 24 saat sonra Meclis’e getirildiğine dikkat çekerek, “Bir yanda çözümsüzlük üreten bir iklim yasası, diğer yanda doğrudan krizi büyüten bir torba yasa var. Her iki düzenleme de doğayı değil, ticareti önceleyen yasalar” diye konuştu.
“ÇED Düzenlemesi Makyaj, AB Gerekçesi Aldatıcı”
Rızvanoğlu, yasa teklifinde “ÇED Gerekli Değildir” ifadesinin kaldırılmasının olumlu bir hamle olarak sunulmasına da tepki göstererek, bu değişikliği “sadece tabelayı değiştiren bir makyaj” olarak tanımlayarak İklim Şurası kararlarına uygun davranılmadığını söyledi. Rızvanoğlu, “Bu teklif kamuoyuna nasıl sunuluyor? Sanki, yıllardır en çok tepki çeken ‘ÇED Gerekli Değildir’ ibaresi kaldırılarak, büyük bir çevre zaferi kazanılmış gibi… Hayır! Birinci madde de yer alan bu konu düzeltme değil, bir makyajdır. Yani tabelayı değiştirip içeride aynı düzeni sürdüren bir illüzyondan ibarettir. Bakın veriler elimizde. 2024 yılında: ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verilen proje sayısı: 3.436, ‘ÇED Olumlu’ kararı verilen: 641, ‘ÇED Olumsuz’ kararı verilen: sadece 376. Yani toplam başvuruların %92’si olumlu sonuçlanmış. Sistem artık çevreyi koruyan bir süzgeç değil, bir onay makinesine dönüşmüş durumda. Ve şimdi ne yapılıyor? Sadece ismi değiştiriliyor, içerik olduğu gibi kalıyor. Halkın ve çevre örgütlerinin en çok tepki verdiği alanlarda yapısal bir düzeltme yok. Üstelik bu konuda uyarı sadece bizden gelmiyor.
2022 yıında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından düzenlenen İklim Şûrası, 22. maddesinde diyor ki: ‘ÇED mevzuatında değişiklik yapılarak projelerin çevresel, iklimsel ve sosyal etkilerinin uluslararası standartlarla ölçülmesi sağlanmalıdır.’ Peki bu teklif o çağrıyı yerine getiriyor mu? Hayır. E siz daha kendi yaptığınız çağrıya uymuyorsunuz kardeşim! Bu teklif hazırlanırken Stratejik Çevresel Değerlendirme süreci de işletilmedi. Oysa Çevre Bakanlığı’nın 2018 tarihli kendi rehberinde bu açıkça belirtiliyor: enerji ve madencilik politikaları Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tabidir. Alternatifler analiz edilmeli, halkın katılımı sağlanmalıdır diyor. Peki bu süreçte ne oldu? Hangi bilim insanları dinlendi?
Hangi alternatif senaryolar değerlendirildi? Hangi vatandaş, STK, meslek odası sürece katıldı? Cevap: Hiçbiri. Bu teklif, şeffaf, bilimsel ve katılımcı bir süreçle hazırlanmadı. Ve tüm bunlara rağmen teklifin gerekçesinde Avrupa Birliği örnek gösteriliyor. Diyorlar ki: ‘Avrupa bile izin süreçlerini hızlandırıyor.’ Evet, AB 13 Mayıs 2024’te bir Yenilenebilir Enerji Rehberi yayımladı.
Ama çok açık: Bu sadece yenilenebilir enerji projeleri ve bunların altyapıları için geçerli. Madencilik bu kapsamda değil. Ama siz ne yapıyorsunuz? Almışsınız bir AB rehberi, teklife gerekçe gösteriyorsunuz. Üstelik rehberin uyarılarını da yok sayıyorsunuz. AB Rehberi şunları söylüyor:yasal çerçeve korunmalı, bilgiye erişim hakkı ihlal edilmemeli, halkın karar alma süreçlerine katılımı sağlanmalı, kuş göç yolları, nadir türler, hassas ekosistemler bilimsel olarak haritalanmalı, kurumsal kapasite güçlendirilmeli. Peki bu teklifte ne var? Bilimsel harita? Yok. Katılım? Yok. Koruma sınırı? Yok. Kurumsal kapasite? Yok. Eğer bu kadar temel koşullar yoksa, AB rehberine uyum sadece vitrin olur” dedi.
“Türkiye’nin Ulusal ve Uluslararası Hedefleriyle Çelişiyor”
Basın açıklamasında teklifin kritik maddelerine de ayrı ayrı değinen Rızvanoğlu, 3. maddeyle sulak alanların, milli parkların, özel çevre koruma bölgelerinin ruhsatlandırılabileceğini belirtti. “Bu bir kalkınma değil, doğayı yatırıma dönüştürme mantığıdır” diyerek, 12. Kalkınma Planı, OECD ve BM Birleşmiş Milletler Arazi Tahribatının Dengelenmesi hedefleriyle teklifin çeliştiğini kaydederek “2024-2028 yılları arasını kapsayan 12’nci Kalkınma Planı’nın 872. maddesi çok açık: ‘Karasal ve denizel korunan alanlar artırılacak, karbon yutak alanları genişletilecektir.’ Peki bu hedefe nasıl ulaşacağız? Korunan alanlara ruhsat vererek mi? Siz söyleyin. Meraları madenciliğe, ormanları sanayiye açarak mı? Bu bir kalkınma stratejisi değil; doğayı geleceğimizin teminatı olmaktan çıkaran bir piyasa mantığıdır. Bir yandan ‘koruyacağız’ diyorsunuz, diğer yandan doğayı yatırım alanına çeviriyorsunuz. Bu bir çelişki değil midir? Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı geçen yıl ve önceki bütçe görüşmelerinde, ‘Türkiye’nin korunan alan oranını OECD ortalaması olan %17’ye çıkaracağız’ dedi. Geçen ay da aynı Bakanlık 2030’a kadar %30’a çıkarmayı hedeflediklerini açıkladı. Ama bu teklif, o hedeflerle taban tabana zıt. Söz başka, yasa başka. Hedef başka, uygulama başka. Ve bitmedi. Türkiye, Birleşmiş Milletler Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD) hedeflerini taahhüt eden ilk ülkelerden. Hatta bu kapsamda bir ulusal rapor da hazırlandı.
Bu rapora göre Türkiye, 2030 yılına kadar: 1 milyon hektar ağaçlandırma, 750 bin hektar mera ıslahı, 2 milyon hektar tarım alanı rehabilitasyonu, Orman varlığının %30’a çıkarılması hedeflerini benimsemiştir. Ama şimdi soruyorum: Meraları madene açarak mı ıslah edeceksiniz? Tarım arazilerine sanayi kurarak mı rehabilite edeceksiniz? Ormanları yapılaşmaya açarak mı %30’a ulaşacaksınız? Bu hedefler kâğıt üzerinde umut verirken, bu yasa uygulamada umut kırıyor. Üstelik daha da vahimi var: Bu alanlardaki tasarruf yetkisi artık Orman Genel Müdürlüğü’nde değil, MAPEG gibi ruhsat dağıtan kurumlarda olacak. Yani doğayı korumakla yükümlü kurum devre dışı bırakılıyor. İzin de, denetim de MAPEG’de artık. Ve ilgili kurumlar izin başvurularına 4 ay içinde yanıt vermezse, başvuru kendiliğinden onaylanmış sayılacak. Bu, doğayı koruma refleksi değil; doğayı bypass etme pratiğidir” diye konuştu.
Sözlerinin sonunda teklifin Anayasa’nın 169. maddesine açıkça aykırı olduğunu vurgulayan Rızvanoğlu, kamu yararı adı altında yürütülen bu ruhsat rejiminin doğayı, kırsalı, vatandaşı ve hukuk düzenini dışladığını belirterek “Bu yalnızca bir idari düzenleme değil; açık bir anayasa ihlalidir. Bu teklif sadece doğaya değil, hukuka da kast etmektedir. Geri çekilmesi, siyasi bir tercih değil; Anayasal bir zorunluluktur” sözleriyle basın toplantısını sonlandırdı.
