Hindistan’ın Maharashtra eyaletindeki Jambhali köyünde yaşayan 55 yaşındaki tarım işçisi Alka Kamble, 2017’de aylarca bir gözünde bulanık görme yaşadı ancak çalışmak zorunda olduğu için doktora gidemedi. Ancak bir gün evinin yakınında ücretsiz göz muayenesi yapılan bir klinik afişi dikkatini çekti. Muayenede, güneş ışınlarına uzun süre maruz kalmasının katarakt gelişimine neden olduğu söylendi ve acil ameliyat önerildi.
Kamble’nin yaşadığı durum, iklim değişikliğinin göz sağlığı üzerindeki etkilerine dair çarpıcı bir örnek. Uzmanlara göre artan sıcaklıklar, UV radyasyonundaki yükseliş ve hava kirliliği gibi çevresel etkenler, göz hastalıklarının yayılmasına yol açıyor.
Katarakt riski genç yaşlara indi
Katarakt, göz merceğinin bulanıklaşmasıyla görme kaybına neden olan yaygın bir hastalık. Normalde yaşlanma, genetik ve UV maruziyeti gibi etkenlerle ilişkilendirilirken, son yıllarda yapılan çalışmalar iklim değişikliğini de bir risk faktörü olarak öne çıkarıyor.
İspanya’daki Hospital de La Axarquía’da görev yapan göz hastalıkları uzmanı Dr. Lucía Echevarría-Lucas, ısı artışının gözdeki doğal savunma sistemlerini zayıflattığını ve zararlı moleküllerin (reaktif oksijen türleri) mercek proteinlerine zarar vererek katarakta yol açtığını söylüyor.
Göz merceğindeki kristalin proteinler zarar gördüğünde yenilenemediği için, aşırı sıcak ortamlarda uzun süre çalışan kişilerde katarakt riski artıyor. Echevarría-Lucas’ın Güney İspanya’da yürüttüğü 10 yıllık çalışmada, yıllık ortalama maksimum sıcaklıktaki her 1°C’lik artışın, 100.000 kişide fazladan 370 katarakt vakasına yol açtığı belirlendi.
Göz enfeksiyonlarında da artış var
İklim değişikliği, yalnızca kataraktla sınırlı kalmıyor. Kornea iltihabı (keratit), göz beyazı üzerindeki et dokusu büyümesi (pterjiyum) ve halk arasında “pembe göz” olarak bilinen konjonktivit vakalarında da artış yaşanıyor. 2023’te Çin’in Ürümçi kentinde yapılan bir araştırma, 28,7°C üzerindeki sıcaklıklarda konjonktivit riskinin %16 oranında arttığını gösterdi.
İklim değişikliğinin neden olduğu daha uzun polen mevsimleri ve artan küf oluşumu da alerjik konjonktivit vakalarında artışa neden oluyor. Ayrıca kuraklık nedeniyle yaşanan gıda yetersizliği, göz sinirini koruyan B vitamini ve bakır gibi temel besin maddelerinin eksikliğine yol açarak göz hasarına zemin hazırlıyor.
Çözüm önerileri: Gölge, gözlük, beslenme
Granada Üniversitesi’nden coğrafyacı Jesús Rodrigo Comino, özellikle açık havada çalışan işçilere yeterli gölgelik ve molalar sağlanması gerektiğini vurguluyor. Siperlikli şapka ve UV filtreli güneş gözlükleri kullanımı da koruyucu önlemler arasında yer alıyor. Rodrigo Comino’ya göre güneş gözlüğü kullanımı, çıplak göze göre %38 daha fazla koruma sağlıyor.
Ayrıca hidrojel içeren, korneaya daha fazla oksijen geçişine izin veren kontakt lensler de UV’ye karşı etkili. A vitamini, C vitamini, E vitamini ve triptofan açısından zengin gıdalarla beslenmek; sigara ve alkol kullanımından kaçınmak da göz sağlığını destekliyor.
Kamble’nin kurtuluşu devlet programı oldu
Alka Kamble’nin katarakt ameliyatı, Hindistan Ulusal Körlük ve Görme Bozukluklarıyla Mücadele Programı kapsamında ücretsiz olarak yapıldı. “Tarlada çalışmanın gözlerimi bu kadar etkileyebileceğini hiç düşünmemiştim,” diyen Kamble’nin yaşadığı deneyim, iklim krizinin insan sağlığı üzerindeki etkilerine dair bir uyarı niteliğinde. (ScienceAlert)
