Ekonomide Nas kapitalizminin yarattığı yıkımın ağır sonuçlarını yaşıyoruz. Yüksek enflasyon, arada kur şokları, yoksulluk artışı, iflaslar, yatırımların durması, kredi batığında artış gibi birçok arıza var. UYAP verilerine göre günlük 20 bin icra iflas dosyası geliyor yargıya. Konkordato sayısı yıllık 5 bine gidiyor. Şirketler, esnaf kesiminde sıkıntı var. Bazı illerde açılış kadar kapanış var.
****
Türkiye ekonomisi henüz yolunu bulamadı. Ne yöne gideceği belli değil. Siyasi gelişmeler belirleyecek bunu. TÜSİAD’ın savunduğu “serbest piyasa”, Şimşek’in temsil ettiği “rasyonel ekonomi politikaları” mı yerleşecek, yoksa ilk girişimin ağır sonuçları hafifledikten sonra seçime doğru yine hacıyatmaz burjuvaziye bedava kaynak dağıtma olarak idrak ettiğimiz Nas kapitalizmine mi geçilecek? Bilmiyoruz. Şimşek’in girişimleri sınırlı. Birinci devre Nas kapitalizminin sonuçları ağır.
Aşağıdaki tablo UYAP’tan
İcra dairelerindeki icra ve iflas dosya sayılarını veriyor. Mart 2025 itibariyle günlük 20 binden fazla icra iflas dosyası geldiğini, 17 bin dosyanın çıktığını (kapandığını, sonuçlandırıldığını), gelen dosyaların çıkanlardan fazla olması sonucu biriken dosya sayısının 23 milyona yaklaştığını gösteriyor. 2008 yılında bu sayı 8 milyon civarında. 15 – 16 yılda neredeyse 3’e katlanmış.
Şirketler kesiminde konkordato sayısı yıllıkta 5 bine gidiyor
Kriz zamanlarında beklenen bir şey. İflaslar, kapanışlar, konkordatolar artıyor. Esnaf kesiminde kurulan yeni işleri ifade eden tescil verileri de vahim bir tablo çıkarıyor. Her 100 tescile karşılık 43 terkin (kapatma, tescil sildirme) kaydı var. Bazı illerde (örnek Iğdır) her 100 tescile karşılık 99 terkin var. Büyük sıkıntı olduğunu gösteriyor. Konkordato sayıları da öyle. 2024’te (3.497) rekor yılı 2019 sayısına (3.691) yaklaşıldı. Rakamları Prof. Dr. Şenol Babuşçu paylaşmıştı. Bu yıl ilk iki ayda 869 konkordato başvurusu olmuş. Böyle devam ederse yıllık bazda 5 bin rakamının aşılması söz konusu olabilir.
Tüketicide kredi büyümesi yüzde 47,6; takipteki alacak büyümesi yüzde 201
Sıkıntının bir başka boyutu… Takipteki alacaklar. Bankacılık sektörünün bu verisi de yine şirketlerin, vatandaşın kredi borcunu ödemekte zorlandığını, birikimli takipteki alacak bakiyesinin hızlı arttığını gösteriyor.
Tüketici kredisi (2 trilyon 93 milyar) ve bireysel kredi kartı borçları (1 trilyon 875 milyar lira) toplamı 3 trilyon 968 milyara çıkarak 4 trilyona dayanmış durumda. Bu rakam 2024 yılı başında 2 trilyon 689 milyardı. 14 ayda %47,6 artmış. (Ekonomi gazetesindeki toparlamaya göre Tüketicinin borcu yönünden varlık yönetim şirketlerine devredilen takipteki borçlar ve TOKİ’ye olan taksitli borçlarla birlikte toplam borç miktarı 4 trilyon 259 milyar liraya çıkmış.)
2024 başı ile 21 Şubat 2025 arasındaki 14 ayda, takipteki alacaklar da 46,1 milyardan 138,8 milyara çıkmış. Takipteki alacaklardaki değişim, artış oranı yüzde 201. Aynı oran ticari ve diğer kredilerde %30,1 düzeyinde.
Bireysel kredi borcunu ödememiş kişi sayısı 2024 sonu itibariyle 1 milyon 182 bin 376’ydı. Bireysel kredi kartı borcunu ödeyememiş kişi sayısı ise 194 bin 163’tü. Toplamda 1 milyon 859 bin 843 kişi kredi veya kredi kartı borcunu ödemediği için takibe düşmüş gözüküyordu. Sadece geçtiğimiz ocakta 303 bin 367 kişi takibe düşmüş.
Geçen yıl teşvikli yatırımlarda yüzde 23 düşüş gerçekleşti
Ekonomi Gazetesi’nden Hüseyin Gökçe’nin haberiydi. Teşvikli yatırımlarda durum ne? Şirketler yatırım yapıyor mu? İrili ufaklı, yerli yabancı her yatırım projesi teşvik belgesi aldığı için bu veriler toplam yatırım eğilimini yansıtıyor. Yıldan yıla büyük gerileme olduğuna, yıllık 80 – 90 milyar dolar seviyelerinden 30 milyar dolar seviyelerine gerilediğini yazmıştım. Son veri, 2024 kapanışa ilişkin. Gökçe’nin haberindeki verilere göre yılın tamamında teşvikli yatırımlar yüzde 23,2 azalarak 1 trilyon 275 milyar liraya gerilemiş. Öngörülen istihdam yaklaşık 60 bin kişi azalarak 270 bine inmiş.
Bu işin önemi şu: Memleketimizde 11,5 milyon insanımız işsiz, ümitsiz veya doğru dürüst, sigortalı bir iş sahibi değildir. İşsizlikteki gerçek tablomuz budur, “atıl işgücü” denilen geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 28’in üstündedir. Bunun üzerine bir de iş hayatına atılan, çalışacak yaşa gelen gençlerimizi koyalım. Demek ki sistemimiz yılda 1 milyon iş yaratmazsa bu sorun devam edecek. Yukarıda rakam verdim. Özel sektörün bütün yatırımlarında öngörülen istihdam 270 bin!
