Veysi (D: 1561 Alaşehir, Manisa – Ö: 1628, Üsküp) Divan şairi.
Asıl adı Veyis’tir. Kadı Mehmet Efendi’nin oğludur. Medrese eğitimi gördü. Mısır, Akhisar, Tire, Alaşehir ve Tırhala kadılıklarında bulundu.
Sadrazam Ali Paşa’nın Macaristan seferine kadı olarak katıldı. Daha sonra Üsküp kadısı oldu (1604). Çeşitli memurluklardan sonra, belirli sürelerle Üsküp kadılığında bulundu.
Birçok gazel yazdı. Osmanlı edebiyat tarihinde “inşa” adı verilen nesirdeki başarısıyla ün yaptı. Nesirlerinde söz ve anlam sanatlarını yoğun biçimde kullandı; bu yüzden anlaşılırlığı güç olan metinler oluşturdu. Şiirlerinde daha yalın bir dili tercih etti.
Veysi’nin Eserleri
Dürretü’t-Tâc fî Sîreti Sâhibi’l-Mî’râc (Siyer-i Veysî):
Hz. Muhammed’in hayatını, Mekke ve Medine dönemi olarak iki bölümde anlatan bir siyer kitabıdır. Eserde 65 Türkçe, 28 Arapça, 209 Farsça beyit bulunur. Konunun çekiciliği nedeniyle Veysî’ye büyük ün sağlamış, bu nedenle defalarca yazılmıştır. 1829, 1832 ve 1870 yıllarında İstanbul’da yayımlanan eserin yurdumuz kütüphanelerinde birçok nüshası vardır. Müellif nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndedir.
Hâbnâme (Vâkıanâme-i Veysî):
Tarih boyunca insanların karşılaştığı olumsuzlukların İslamî esaslarla giderilebileceğini, böylece adaletin sağlanacağını savunan, ahlakî öğütlerle dolu bir rüya kitabıdır. Düz yazıyla kaleme alınmış olup dili oldukça ağırdır. 1846-1876 yılları arasında beş kez basılmıştır.
Bu eserlerinden başka Münşeat (Mektuplar), Şehadetnâme (Düsturü’l-Amel), Divân ve Hicviyye adlı kitapları da vardır.
