Ege Çevre ve Kültür Platformu (EGEÇEP) Eş Sözcüsü Arif Ali CANGI, EGEÇEP internet sitesinde yayımladığı yazılı açıklamayla, TBMM’ye sunulan “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin (95 sayılı Torba Kanun Teklifi) madencilik ve enerji şirketlerine “süper izinler” sağladığını ve Türkiye’nin doğal varlıklarını “kuralsız bir saldırıya” açtığını ifade etti. CANGI, teklifin koordinatları belirtilmiş krokilerle sunulduğunu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu çevre koruma sözleşmelerini, Anayasa ve koruma yasalarını hiçe saydığını vurguladı.
ÇED Süreçleri ve Çevre Koruma Güvencesi Ortadan Kalkıyor mu?
CANGI’nın bilgi notunda, kanun teklifinin 1. maddesiyle Çevre Kanunu’nun ÇED başlıklı 10. maddesinde önemli değişiklikler yapıldığı belirtildi. Buna göre, ÇED Yönetmeliği’nin EK-2 listesinde yer alan çevresel etkileri ön inceleme ve değerlendirmeye tabi projeler için ÇED gerekli değildir kararı aranma yükümlülüğünün kaldırıldığı ifade edildi. CANGI, bunun, “25 hektardan aşağı arazi yüzeyinde açık maden işletmeleri, maden arama projeleri, ham petrol, doğal gaz veya kaya gazı çıkartılması, hidroelektrik enerji santralleri, derin deniz deşarjı projeleri, asfalt plent tesisleri gibi birçok proje için ÇED yapılmayacağı” anlamına geldiğini vurguladı.
Ayrıca, ÇED olumlu kararı aranan EK-1 listedeki projeler için dahi ÇED olumlu kararı alınmadan teşvik, onay, izin ve ruhsat süreçlerine başvurulabileceği, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı personelinin ÇED olumlu kararı verilmesi konusunda baskı altına alınmak istendiği belirtildi. CANGI, yasa değişikliğinin ardından yapılacak Yönetmelik değişikliği ile EK-2 listedeki projeler için verilen ÇED Gerekli Değildir kararlarının açıklanmasından vazgeçilerek kamuoyu ve yargı denetiminin imkansız hale getirilebileceği uyarısında bulundu.
“Dokunulmaz Üyelerden Oluşan Kurul” Geliyor
Teklifin 2. maddesiyle Maden Kanunu’nun 3. ve 7. maddelerinde yapılan değişikliklerle, altın, gümüş, nikel, çinko, demir, kurşun gibi metalik ve kömür madenleri ile stratejik veya kritik madenlere yasal idareler tarafından izin verilmemesi halinde, “her şeye rağmen izin verecek bir Kurul” oluşturulduğu belirtildi.
Bu Kurul’un Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilen Cumhurbaşkanı Yardımcısı başkanlığında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Hazine ve Maliye Bakanı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı ile izinler hakkında karar vermeye yetkili bakanlıkların bakanlarından oluşacağı ve çalışma usul ve esaslarının Cumhurbaşkanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği kaydedildi.
MAPEG’e Sınırsız Yetki İddiası
Teklifin 3. maddesiyle Maden Kanunu’nun 7. maddesinde çok yönlü değişiklikler öngörüldüğü ifade edildi. Buna göre, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) istediği izin için ilgili kurum dört ay içinde kararını bildirmezse iznin verilmiş sayılacağı belirtildi.
Diğer dikkat çekici düzenlemeler ise şöyle sıralandı:
- Devlet ormanlarında 2 yıl süreyle bedelsiz madencilik izni getiriliyor.
- Arama faaliyeti için izin verilen yerlerde işletmeye mutlaka izin verilecek.
- Kurum görüşleri ve ÇED kararları MAPEG tarafından alınacak; Orman Genel Müdürlüğü’nün verdiği izinler ÇED yönünden uygun görüş sayılacak.
- Ruhsatlı maden sahalarında arkeolojik sit kararı verilirse, MAPEG tarafından belirlenen yatırım giderleri tutarındaki tazminat, Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden ruhsat sahibine ödenecek.
- ÇED için gereken izin işlemleri en geç 3 ay içinde, kurum görüşleri ilave süreyle birlikte en geç 4 ay içinde tamamlanacak; bu süre içinde görüş bildirilmemesi halinde kurumun görüşü olumlu sayılacak.
- ÇED olumlu kararı alınan madencilik faaliyetleri için gereken diğer işlemler en geç 1 ay içinde tamamlanacak.
- Milli parklar, sulak alanlar, yaban hayatı koruma sahaları, ormanlar, turizm bölgeleri, sit alanları gibi korunan bölgelerde de benzer şekilde kurum görüşü 4 ay içinde gelmezse izin verilmiş sayılacak.
- Devlet ormanları içinde maden aranması ve işletilmesi için zorunlu tesis, yol, enerji vb. altyapılar için MAPEG’in talebi üzerine 3 ay içinde 24 ay süreyle bedelsiz izin verilecek ve bu süre 12 ay uzatılabilecek.
Stratejik-Kritik Madenlere Yeni Ayrıcalıklar
Teklifin 4. maddesiyle Maden Kanunu’nun daha önce yürürlükten kaldırılmış 8. maddesine “stratejik veya kritik madenler” başlıklı yeni bir madde eklendiği belirtildi. Arz kesintisi veya yüksek fiyat artışı halinde ciddi ekonomik sorunlar veya güvenlik zafiyeti doğurabilecek, sanayi üretiminin temel girdilerinden ve yüksek arz riski taşıyan madenlerin kritik maden olarak kabul edileceği; ulusal güvenlik ve ekonomik refah için yüksek öneme sahip olan ve iç veya dış etkenler nedeniyle arzı kısıtlanabilecek madenlerin ise stratejik maden olarak kabul edileceği ifade edildi. Bu madenlerin Milli Savunma Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından belirleneceği ve bu madenler için acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği kaydedildi. Ayrıca ruhsat sahiplerinin bu madenlerin önceki yıl üretim miktarının %10’unu stoklamalarına izin verilebileceği belirtildi.
Zeytincilik Kanunu “Adrese Teslim” Deliniyor İddiası
CANGI, Akbelen’deki zeytinlikler için 1 Mart 2022 tarihinde Maden Yönetmeliği’nde yapılan ancak Danıştay tarafından iptal edilen Zeytincilik Kanunu’nu delme girişiminin bu kez yasayla yapılmak istendiğini belirtti. Teklifin 11. maddesiyle Maden Kanunu’na Geçici 45. madde düzenlemesi geldiği ve buna göre, elektrik ihtiyacını karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin zeytinlik alanlara denk gelmesi durumunda, zeytin ağaçlarının taşınmasına veya eşdeğer büyüklükte zeytin sahası tesis edilmesine Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca izin verilebileceği ifade edildi.
Maddenin, taşınan veya yeni tesis edilecek zeytin bahçeleri için Hazine taşınmazlarına ihtiyaç duyulması halinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca uygun görülenlerin, zeytinliği kamulaştırılan taşınmaz maliklerinden talep edenlere rayiç bedel üzerinden on yıl süreyle doğrudan kiraya verilebileceği hükmünü içerdiği belirtildi. CANGI, bunun “kişiye özel, adrese teslim” bir yasa yapma girişimi olduğunu ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 20. maddesini deleceğini vurgulayarak, “Ölmez ağaç zeytini korumak için bu teklifin yasalaşmasının önüne geçmemiz lazım. Şimdi bir kez daha zeytin ittifakını canlandırma zamanı” çağrısı yaptı.
Yenilenebilir Enerji Adı Altında Mera ve Kamulaştırma Ayrıcalıkları
Teklifin 14. maddesiyle Mera Kanunu’nun 14. maddesine yapılacak ekle, yenilenebilir enerji kaynak alanları için ihtiyaç duyulan mera alanlarının tahsis amacının değiştirilebileceği aktarıldı. Ayrıca, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’na eklenecek Geçici 33. madde ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için gerekli özel mülkiyete konu taşınmazların temini amacıyla 31/12/2030 tarihine kadar acele kamulaştırma kararı alınabileceği ve bu sürenin Cumhurbaşkanı tarafından bir defaya mahsus olmak üzere beş yıl uzatılabileceği kaydedildi.
Yenilenebilir Enerjiye İmar Ayrıcalıkları ve İmar Affı
CANGI, teklifin, yenilenebilir enerji için imar hukuku ayrıcalıkları ve imar affı getirdiğini de belirtti. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’a eklenen EK 1. madde ile rüzgar veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesislerinin imar planları, parselasyon planları ve bunların değişikliklerinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca onaylanabileceği, onaylı planların Bakanlık internet sitesinde on beş gün süre ile ilan edildikten sonra kesinleşeceği ve yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ile iş yeri açma ve çalışma ruhsatının da Bakanlıkça düzenlenebileceği ifade edildi.
Elektrik Piyasası Kanunu’na eklenen geçici 34. madde ile 31/12/2024 tarihinden önce yapı ruhsatı ve/veya yapı kullanma izin belgesi olmadan tesis edilerek kısmen veya tamamen işletmeye girmiş olan lisanslı elektrik üretim tesisleri ve bunların zorunlu altyapı unsurları için imar affı getirildiği; bunlar için İmar Kanunu’nun 32. ve 42. maddeleri uyarınca alınmış idari yaptırım kararları, yıkım kararları ve idari para cezalarının kaldırılacağı ve davalarda karar verilmesine yer olmadığına karar verileceği belirtildi.
