Türkiye’nin kalbinde yer alan Kırıkkale, hem isminin kökeni hem de binlerce yıllık tarihi geçmişiyle şaşırtıcı bir kültürel mirasa sahip. Şehrin adının, Kırıkköyü ile Kaletepe’nin birleşiminden oluştuğu yaygın bir görüş olsa da, Osmanlı arşivlerinde “Kırıkkal’a” olarak geçen bu ismin 400 yıllık bir tarihe dayandığı belgelerle kanıtlanıyor. İşte Kırıkkale’nin bilinmeyen tarihi ve arkeolojik zenginlikleri…
KIRIKKALE İSMİNİN 400 YILLIK TARİHİ KÖKENİ
Kırıkkale isminin ortaya çıkışı hakkında iki önemli teori bulunuyor:
-
Halk Etimolojisi: Kırıkköyü ile Kaletepe’nin birleşiminden oluştuğu
-
Tarihi Gerçek: Osmanlı arşiv belgelerinde “Kırıkkal’a” olarak geçmesi
-
ve 17. yüzyıllarda, Oğuz boylarından büyük bir oymağın Ankara yakınlarındaki “Kırıkkal’a”ya yerleştirildiği belgelerde ifade ediliyor. Bu durum, bölge adının en az 400 yıllık bir tarihe sahip olduğunu gösteriyor.
KIRIKKALE’NİN ARKEOLOJİK ZENGİNLİKLERİ
Japon arkeologların 1990-1991 yıllarında yaptığı yüzey araştırmalarında, Kırıkkale ve çevresinde 21 höyük ve düz yerleşim yeri tespit edilmiştir. Bu araştırmalar, bölgenin tarih öncesi dönemlere kadar uzanan zengin bir geçmişe sahip olduğunu ortaya koymuştur.
TARİH ÖNCESİ DÖNEMLERDE KIRIKKALE
Kalkolitik Çağ (MÖ 5000-3000)
-
Delice ilçesi Yeniyapan ve Çongar köyü Kültepe’de
-
Keskin ilçesi Cinali köyü Sulucatepe’de
-
Kuzeren Höyüğü’nde kalkolitik dönem buluntuları
Eski Tunç Çağı
-
Alibaz, Kavurğalı, Armutlu ve Büyükkaletepe höyüklerinde
-
MÖ 3000-2000 yıllarına tarihlenen yerleşim izleri
-
Gelişmiş madencilik ve seramik kültürü
Hitit Dönemi
-
Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda önemli bir bölge
-
Eski Hitit Devleti döneminde stratejik konum
-
I. Hattuşili’nin Kızılırmak’ı Kırıkkale’den geçerek Suriye seferine çıkışı
ROMA VE BİZANS DÖNEMİNDE KIRIKKALE
Kırıkkale, Roma İmparatorluğu döneminde Kapadokya Eyaleti sınırları içinde yer almıştır. Bölgedeki Roma ve Bizans yerleşimleri:
-
Kızılırmak yatağı boyunca kurulan yerleşimler
-
Sulakyurt’ta bulunan Roma dönemi sikkeleri
-
Doğal tepeler üzerine kurulan savunma yapıları
-
Akarsu kaynaklarına yakın konumlanan yerleşim alanları
TÜRK HAKİMİYETİ DÖNEMİ
1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Kırıkkale bölgesi hızla Türk-İslam diyarı haline gelmiştir:
-
Oğuz-Türkmen boylarının iskan edildiği bölge
-
Karakeçililer’in önemli yerleşim alanı
-
Ahmet Yesevi’nin oğlu Haydar Sultan’ın bölgedeki faaliyetleri
-
Balışeyh’te 1121 yılında inşa edilen Selçuklu cami ve türbesi
CUMHURİYET DÖNEMİNDE KIRIKKALE’NİN DOĞUŞU
Kırıkkale, Cumhuriyet’in ilk yıllarında bir sanayi şehri olarak kurulmuştur:
-
1925: Top ve Mühimmat Fabrikası’nın temelleri atıldı
-
1929: Belediye teşkilatı kuruldu
-
1944: İlçe statüsü kazandı
-
1989: 3578 Sayılı Yasa ile il oldu
KIRIKKALE’NİN MODERNLEŞME SÜRECİ
Şehrin gelişim evreleri:
-
1925-1930: Fabrikalar Mahallesi’nin oluşumu
-
1931-1941: 6 yeni mahallenin kuruluşu
-
1945-1950: Türkiye’nin her yerinden göç alması
-
1960 sonrası: Kırıkköyü ve Yuva köyünün mahalle olarak katılması
KIRIKKALE’NİN KÜLTÜREL MİRASI
Prof. Dr. Beşir Atalay’ın ifadesiyle:
“Kırıkkale, Türkiye’nin en az kültür değişmesi geçiren bölgesidir. Kültür safiyeti önemli oranda korunmaktadır.”
Öne Çıkan Özellikler:
-
Etnik dağınıklığın az olması
-
Dini homojenliğin belirgin olması
-
Geleneksel kültürün korunması
-
Milli bütünleşmenin örneği olması
SONUÇ
Kırıkkale, binlerce yıllık tarihi geçmişiyle Anadolu’nun kadim yerleşim alanlarından biri olmasının yanı sıra, Cumhuriyet döneminde bir sanayi şehri olarak yeniden doğmuştur. Arkeolojik zenginlikleri, Türk-İslam kültür mirası ve Cumhuriyet’in endüstriyel vizyonunu bir arada barındıran Kırıkkale, Türkiye’nin kültürel mozaiğinde özgün bir yere sahiptir.
Şehrin tarihini aydınlatacak kapsamlı arkeolojik kazıların yapılması, hem Kırıkkale’nin hem de Anadolu tarihinin bilinmeyen yönlerini gün yüzüne çıkaracaktır.
