Muhalefetin “doğa katliamına yasal kılıf” olarak nitelendirdiği ve yoğun eleştiriler yönelttiği İklim Kanunu Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. Çeşitli tartışmalara rağmen hızla Meclis’ten geçen Kanun, iklim değişikliği ile mücadele adı altında sera gazı emisyonlarının azaltılması, uyum faaliyetleri ve bu süreçlere ilişkin yasal ve kurumsal çerçeveyi belirliyor. Ancak Kanunun, özellikle çevre örgütleri ve muhalif partiler tarafından dile getirilen endişeleri gidermediği belirtiliyor.
AK Parti tarafından Meclis’e sunulan ve Nisan ayında ilk dört maddesi tartışmalı bir şekilde kabul edilen İklim Kanunu Teklifi’nin Genel Kurul görüşmeleri bugün tamamlandı. Kabul edilen metinde, “İklim Adaleti”, “İklim Finansmanı”, “Net Sıfır Emisyon” gibi kavramların da dahil olduğu tam 39 terim tanımlanıyor. Ancak bu tanımlamaların, uygulamada ne gibi boşluklar yaratabileceği veya kimlere ne gibi avantajlar sağlayabileceği soruları belirsizliğini koruyor.
Muhalefetten Sert Eleştiriler: “Sömürünün Önü Açılıyor”
Muhalif partiler, Kanun teklifinin sermaye gruplarına yeni rant kapıları açacağını ve çevresel yıkıma yasal zemin hazırlayacağını iddia ediyor. Kanunun, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilere getirdiği yükümlülükler, bazı çevrelerce “aşırı merkeziyetçi” ve “veri toplamayı kolaylaştıran” düzenlemeler olarak yorumlanıyor.
Kanuna göre:
- İklim Değişikliği Başkanlığına Geniş Yetkiler: Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetleri, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yıllık bazda izlenecek. Başkanlık, kurumlar arası koordinasyonu sağlamanın yanı sıra, karbon fiyatlandırmasına ilişkin piyasaya dayalı mekanizmaları düzenleme yetkisine sahip olacak. Bu durum, piyasa mekanizmaları üzerinden yeni bir gelir kapısı oluşturulabileceği endişelerini beraberinde getiriyor.
- Veri Paylaşımı Zorunluluğu: Kanun, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, İklim Değişikliği Başkanlığı’na, düzenlemenin uygulanması için gerekli gördüğü bilgi, belge ve veriyi kamu ve özel sektörden doğrudan talep etme yetkisi veriyor. Talepte bulunulanların bu bilgileri istenilen sürede ve bedelsiz olarak Başkanlıkla paylaşması zorunlu tutuluyor. Bu durum, veri güvenliği ve şirketlerin ticari sırlarının korunması açısından soru işaretleri yaratıyor.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve Ağır Cezalar Tartışma Konusu
Kanun, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne ithal edilen malların “gömülü sera gazı emisyonlarını” ele almak üzere Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulabilmesine olanak tanıyor. Bu mekanizmanın, ithalatçı firmalar üzerinde yeni bir maliyet yükü oluşturabileceği ve ticari rekabeti etkileyebileceği öngörülüyor.
Ayrıca, Kanunda yer alan para cezaları da dikkat çekiyor:
- Sera gazı emisyonu raporunu süresinde sunmayanlara: 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezası.
- Ozon tabakasını incelten maddelere ilişkin mevzuata aykırı hareket edenlere: 2,5 milyon TL’ye kadar, bu maddeleri içeren ürünlere hizmet verenlere 250 bin TL, etiketleme kurallarına uymayanlara ise 120 bin TL idari para cezası öngörülüyor.
Muhalifler, Kanunun gerçek bir iklim mücadelesinden ziyade, uluslararası yükümlülükleri yerine getirme ve yeni ekonomik mekanizmalar oluşturma amacı taşıdığını iddia ediyor. Kanunun, çevresel tahribatı önlemede ne denli etkili olacağı ve uygulamada ne gibi sorunlara yol açacağı zamanla ortaya çıkacak.
