İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) hazırladığı raporda, “2000’li yıllarda İstanbul genelinde konut sunumunda yaşanan artışa rağmen, orta ve düşük gelir grubu için konut satın alımı imkansızlaştı. Kent genelinde sunulan kiralık konutlar da düşük ve orta gelir grubu için ödenebilir olma niteliğini kaybetti” değerlendirmesi yapıldı.
Pandeminin etkisi ile birlikte kira fiyatlarının 2020 ile 2022 arasında tüm ülkelerde artış gösterdiğine dikkat çekilen raporda, dünya genelinde kiraların 1,6, İstanbul’da 5,2 kat arttığı aktarıldı.
2019 yılından itibaren son dört yılda kira fiyatlarının en çok arttığı ilçeler:
Üsküdar: Yüzde 961
Kağıthane: Yüzde 954
Beykoz: Yüzde 889
Başakşehir: Yüzde 879
Küçükçekmece: Yüzde 861
Eyüpsultan: Yüzde 804
Rapordan öne çıkanlar şöyle:
“Asgari ücrette yaşanan artış ve kira fiyatlarında yaşanan artış karşılaştırıldığında asgari ücret zamlarının kiralardan çok daha az arttığı görülüyor.
Hane halkı bütçesine aşırı yük getirmeyen bir fiyat veya kira düzeyinde ve belirli standartlarda konut, ödenebilir konut olarak nitelendiriliyor.
Hane halklarının, aylık gelirlerinin yüzde 30’undan az bir kısmını konut harcamalarına tahsis etmeleri, oturdukları konutların hane halkı için ödenebilir olduğuna işaret etmektedir.
TÜİK’e göre ortalama hane halkı gelirinin 2023 yılında yaklaşık 13 bin TL olduğu düşünüldüğünde, konut kredilerinden yalnızca ayda 100 bin TL üzeri geliri olanların, yani toplumun en çok gelir elde eden yüzde 5’inin yararlanabildiği görülüyor.
Toplumun yüzde 95’inin konut kredisinden faydalanamadığı bu dönem kredili konut satışlarının da ülke genelinde tarihin dip noktasına düşmesi, evin bir barınma değil finansal yatırım aracına dönüşmesine yol açıyor.
İPA tarafından 3 Ağustos – 1 Eylül 2023 tarihleri arasında 317 İstanbul sakini ile yapılan araştırmaya göre katılımcıların yüzde 84,7’si binalarında kentsel dönüşümün gerekli olduğunu düşünüyor. Kentsel dönüşümün gerekli olduğunu düşünen katılımcıların yüzde 93,4’ü 30 yıl ve üzeri binalarda yaşıyor.” (Kısa Dalga)