Günümüzde sosyal medyanın sloganik ve bilgi barındırmayan ve tamamıyla uçucu dünyasında epey kavram kargaşası yaşanmakta. Bu kavram kargaşalarından biri de Celali aşireti ile Celali isyanlarının birbirlerine karıştırılmasıdır. Maalesef sosyal medyanın etkisiyle ikisi de aynı şey sanılmakta. Bu yazımızda Celali isyanları ve Kürt Celali aşireti arasındaki farkı anlatmaya çalışacağız…
PEKİ KİMDİR BU CELALİ AŞİRETİ, TARİHİ NEDİR? CELALİ İSYANLARI AYNI AŞİRETİN İŞİ MİDİR?
Kürt aşiretlerin biri olan ve günümüzde İran ve Türkiye sınırları içinde yaşayan Celali aşireti ile 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı topraklarında meydana gelen isyanlara sebep olan Celaliler farklıdır.
OSMANLIYA İSYAN EDEN CELALİLER KİMDİR?
Celaliler, Osmanlı tarihinde özellikle 16. ve 17. yüzyıllarda sıkça karşımıza çıkan, devlete karşı ayaklanan gruplara verilen genel bir isimdir. Bu isyanlar, başlangıçta dini kökenli olsa da zamanla ekonomik, sosyal ve siyasi nedenlerle daha geniş bir boyut kazanmıştır. “Celali” ismi, 16. yüzyılın başlarında Bozok bölgesinde isyan eden Kızılbaş Şeyh Celal’e atfedilir. Bu isyanın ardından benzer nitelikteki tüm ayaklanmalar “Celali isyanları” olarak anılmaya başlanmıştır. Yani, Orta Anadolu merkezli Kızılbaş Şeyh Celal’in ismini alan isyan silsilesi ile çoğunluğu Şafii Kürt olan ve Doğu Anadolu bölgesinde yaşayan Celali aşiretinin bir bağı ve ilgisi yoktur. Osmanlıya isyan edenlere zamanla isyan eden, şaki manasında Celali denmiştir, bunun Kürt Celali aşireti ile bir bağı ve ilgisi yoktur.
PEKİ KÜRT CELALİ AŞİRETİ NEDİR?
Orta Anadolu merkezli isyan hareketi Celalilerden farklı olarak Kürt Celali Aşireti, Orta Doğu’da tarihsel olarak Kürt kökenli bir aşiret olarak bilinir ve özellikle Türkiye, İran ve Irak gibi bölgelerde yerleşik olan yüzlerce Kürt aşireti gibi önemli bir topluluktur.
Coğrafi Dağılım
Celali Aşireti, tarihsel olarak Kürt aşiretlerinden biri olarak bilinir. Aşiret, Türkiye’nin doğu ve güneydoğu bölgeleri başta olmak üzere, 1960’larda Türkiye’nin batı kentlerine başlayan yoğun göç nedeniyle Türkiye’nin batı kentlerine de yayılmıştır.
Sosyal ve Kültürel Yapı
Celali Aşireti, diğer Kürt aşiretleri gibi güçlü bir sosyal hiyerarşi ve geleneklere dayalı bir yapıya sahiptir. Aşiretler genellikle geniş aile yapıları, kendi içlerinde belirledikleri liderler ve topluluklarının güvenliğini sağlayan mekanizmalarla ayakta kalmıştır. Aşiret içindeki bireyler arasında dayanışma ve yardımlaşma önemli bir yer tutmuştur.
Günümüzde Celali Aşireti
Aşiret veya klan, modern dönem öncesi, grupların bir millet olmadan önceki dönemde, aynı milletten de olsa farklı aşiretleri grup olarak tehdit olarak gören ve onlara karşı akrabalık birlikteliği ile kendini muhafaza eden millet öncesi toplumsal yapıdır. Modern dönemlerde, ulus devletler döneminde ve toplumsal grupların kendilerini millet olarak tanımlamasından sonra aşiretler etkisini hızla yitirdi. Günümüzde siyasi etki edebilmek adına aşiret isimleriyle yapılar kurulsa da, çağın gereği olarak hitap etmeye çalıştığı toplumda ciddi bir karşılık bulamıyor. Celali Aşireti de çağın etkisiyle geleneksel aşiret yapısının zayıflamasıyla birlikte azalmış olsa da, özellikle yerel siyaset ve sosyal yaşamda bazı bölgelerde varlıklarını sürdürmektedirler. Aşiret mensupları, Kürt toplumunun bir parçası olarak hem Türkiye’de hem de diğer ülkelerde yaşamaktadır.